Nuôi tôm công nghiệp ao đất truyền thống 1 ha năng suất đạt 3 đến 5,5 tấn, tỷ lệ hộ nuôi có lãi chiếm 61,45%. Với 1 ha nuôi tôm thẻ chân trắng ao nổi lót bạt siêu thâm canh năng suất bình quân 33 tấn/ha, tỷ lệ hộ nuôi có lãi 88,3%. Thực tế so sánh từ những con số sinh động nói trên đã và đang đặt ra cho các cấp, các ngành, nhà quản lý và nông dân về cách nghĩ, cách làm sau hơn 20 năm phát triển nghề nuôi tôm. Thay đổi phương thức, quy trình nuôi, ứng dụng tốt tiến bộ khoa học kỹ thuật là hướng đi tất yếu trong tình hình mới.
Tham quan khu vực 8 ao nuôi tôm lót bạt siêu thâm canh công nghệ cao của chị Trịnh Thị Loan
Nuôi tôm ao nổi, ao chìm
Biến đổi khí hậu đã và đang ngày một diễn biến phức tạp, gây bất lợi cho sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, nhất là nuôi tôm. Thực tế đáng quan tâm trong những năm gần đây, tỷ lệ nuôi tôm ao đất truyền thống (ao chìm đào sâu từ 0,5- 07m) có lãi ngày một thấp đi, tỷ lệ nuôi thua lỗ, hòa vốn ngày một tăng cao. Theo Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Cầu Ngang, năm 2018 chỉ có 62,25% hộ nuôi tôm sú và 61,45% hộ nuôi tôm thẻ chân trắng có lãi, khoảng 38% với hàng ngàn hộ nuôi tôm thua lỗ, âm vào cảnh nợ nần triền miên. Trong khi đó 1ha nuôi tôm thẻ chân trắng ao nổi lót bạt siêu thâm canh năng suất bình quân 33 tấn/ha, tỷ lệ hộ nuôi có lãi chiếm 88,3%. Ông Lê Văn Tích “kiện tướng” nuôi tôm xã Hiệp Mỹ Đông, chia sẻ: Ngày nay khi nói chuyện nuôi tôm, nông dân Cầu Ngang hay ví von “Nuôi tôm ao nổi thì ít bị chìm, nuôi tôm ao chìm thì khó có cơ hội mà nổi”. Nổi là lời, chìm tức là lỗ. Xét theo nghĩa đen hay nghĩa bóng thì cách nói của ông Tích thấm thía, thăng trầm và đáng suy ngẫm. Về các xã Mỹ Long Nam, Hiệp Mỹ Tây, Hiệp Mỹ Đông, Thạnh Hòa Sơn…chuyện nuôi tôm ao nổi, ao chìm hiện nay là vấn đề thời sự không chỉ đối với nông dân, mà đang đặt ra thách thức mới cho các nhà khoa học và Nhà nước về cách nhìn mới, thay đổi phương pháp, tổ chức lại sản xuất khoa học trên từng mãnh đất, từng tiểu vùng, từng khu vực.
Cuộc cách mạng mới khoa học công nghệ
Nuôi tôm ao nổi lót bạt ở Cầu Ngang hình thành cách đây hơn 20 năm, vào những năm 1998-1999 khi nghề nuôi tôm Cầu Ngang định hình. Và Cầu Ngang là một trong những địa phương đầu tiên của tỉnh phát triển mô hình nuôi tôm ao nổi lót bạt. Quy trình nuôi tôm ao nổi lót bạt (không đào sâu) do Trung tâm Khuyến ngư Trà Vinh ứng dụng đã phát huy tốt hiệu quả về quản lý môi trường. Tuy nhiên, mô hình nuôi chủ yếu bán thâm canh nên năng suất bình quân 3- 4 tấn/ha/vụ. Những năm gần đây, khi nghề nuôi gặp khó khăn, nhiều hộ nông dân mạnh dạn chuyển sang nuôi tôm siêu thâm canh lót bạt. Điển hình mô hình nuôi tôm siêu thâm canh công nghệ cao anh Lê Văn Học, xã Thạnh Hòa Sơn và của chị Trịnh Thị Loan, xã Mỹ Long Nam. Mới đây, trước tình hình tôm nuôi thiệt hại trên diện rộng, Bí thư Huyện ủy Trần Quốc Tuấn có chuyến tham quan mô hình nuôi tôm ao nổi lót bạt siêu thâm canh của chị Trịnh Thị Loan - tỷ phú của xã Mỹ Long Nam. Chia sẻ với lãnh đạo Huyện ủy, UBND huyện về “kỳ tích” nuôi tôm của gia đình, chị Loan cho rằng: Tốt nghiệp khoa nuôi trồng Đại học Thủy sản Nha Trang (khóa 2001- 2005) sau đó gia đình chị về Mỹ Long Nam lập nghiệp. Mua lại 10 ha nuôi tôm của HTX Thắng Lợi của huyện trước đây vào năm 2015, trên nền tảng ao nổi cũ, nữ kỹ sư cải tạo lại, dành gần 1,5 ha xây dựng 8 ao nuôi, mỗi ao 1.600 m2 chuyển sang nuôi tôm lót bạt siêu thâm canh công nghệ cao. Phần lớn diện tích còn lại đầu tư hệ thống thủy lợi khép kín: hệ thống ao trữ lắng lọc nước, ao xử lý nước thải tuần hoàn bảo vệ môi trường. Vụ tôm năm 2019, với gần 1,5 ha mặt nước ao nuôi/2vụ, năng suất tôm đạt 40-50 tấn/ha/vụ, kỹ sư Loan dự kiến sản lượng tôm thương phẩm thu hoạch hơn 100 tấn, trừ chi phí lãi hơn 5 tỷ đồng. “Nuôi tôm siêu thâm canh công nghệ cao có nhiều ưu điểm, nhờ lót bạt nên loại bỏ được mầm bệnh lây nhiềm từ đất, chủ động quản lý tốt môi trường độ mặn, PH, độ kiềm dù nắng mưa thất thường, tôm nuôi được quản lý khoa học hơn, hạn chế thấp nhất dịch bệnh. Cứ 10 người nuôi 8 người thắng. Còn nuôi tôm ao đất truyền thống do không quản lý được mầm bệnh từ đất, tác động bất lợi thời tiết, môi trường tôm dễ nhiễm bệnh, rũi ro cao, tỷ lệ thành công rất thấp. Tuy nhiên, để phát triển nuôi tôm siêu thâm canh công nghệ cao ngoài nguồn vốn lớn, ứng dụng tốt tiến bộ khoa học công nghệ, vấn đề điện và thủy lợi rất quan trọng. Đây là vấn đề tự thân người dân không thể làm được cần sự đầu tư, tác động tích cực của Nhà nước” - kỹ sư Loan phân tích.
Nuôi tôm công nghệ cao gắn bảo vệ môi trường
Năm 2018, toàn huyện Cầu Ngang có 5.532 ha nuôi tôm (3.380 ha nuôi tôm thẻ chân trắng, 2.152 ha nuôi tôm sú) năng suất tôm nuôi bình quân đạt 5,5 tấn /ha, sản lượng tôm nuôi thương phẩm toàn huyện đạt hơn 24.730 tấn, chiếm gần 50% sản lượng toàn tỉnh. Tuy sản lượng tôm nuôi Cầu Ngang dẫn đầu toàn tỉnh nhưng so với tiềm năng lợi thế đất đai hiện có, chưa tương xứng là huyện trọng điểm nuôi tôm. Theo Bí thư Huyện ủy Trần Quốc Tuấn đánh giá: Thử làm phép tính năm 2018 toàn huyện có 111 lượt hộ nuôi tôm thẻ siêu thâm canh lót bạt với số lượng con giống 81,3 triệu con trên diện tích mặt nước 39,83 ha, sản lượng gần 1.400 tấn. Với 1ha nuôi tôm thẻ chân trắng ao nổi lót bạt siêu thâm canh, năng suất bình quân 33 tấn/ha, lợi nhuận từ 600 triệu đến 900 triệu đồng/ha/vụ, tỷ lệ hộ nuôi có lãi chiếm 88,3%. Chỉ với diện tích nuôi khoảng 1% nhưng sản lượng tôm đạt khoảng 10%. Chỉ thay đổi cách nghĩ, cách làm, thay đổi quy trình nuôi mới mà hiệu quả kinh tế mang lại rất cao so với nuôi tôm truyền thống. Đây là tiềm năng, lợi thế lớn nếu được phát huy hết nguồn lực, sản lượng tôm nuôi Cầu Ngang không dừng lại ở con số 24.000.000 tấn/năm mà có thể cao gấp 2 đến 3 lần, thu nhập người dân tăng lên, đời sống khá hơn, kinh tế của huyện phát triển…
Hiệu quả kinh tế nuôi tôm siêu thâm canh lót bạt công nghệ cao thực tế đã khẳng định, thế nhưng vấn đề xử lý nước thải khi phát triển nghề nuôi trên diện rộng giải quyết như thế nào? Giải đáp thắc mắc của các thành viên trong đoàn, kỹ sư Loan cho rằng: Lợi ích cá nhân phải gắn liền với lợi ích cộng đồng. Bảo vệ môi trường trong nuôi tôm siêu thâm canh công nghệ cao luôn là tiêu chí bền vững cho mô hình, cá nhân hộ nuôi tôm. Vì vậy, ngay từ đầu xây dựng mô hình nuôi, tiêu chí bảo vệ môi trường được kỹ sư Loan đầu tư hệ thống xử lý nước tuần hoàn khép kín, không xả thải gây ảnh hưởng môi trường.Trong xu thế cạnh tranh của nền kinh tế hội nhập, sản xuất ra sản phẩm sạch gắn với bảo vệ môi trường là tiêu chí hàng đầu được đặt ra hiện nay. Các nhà khoa học, các chuyên gia chia sẻ, để nền nông nghiệp phát triển bền vững song hành với nó là bảo vệ tốt môi trường. Sản xuất nông nghiệp thân thiện, hướng thiện và cao hơn nữa là sản xuất lương thiện không sử dụng kháng sinh, hóa chất, gìn giữ môi trường, làm ra sản phẩm sạch, an toàn sức khỏe là trách nhiệm mỗi người và cả cộng đồng.
Để phát triển nghề nuôi tôm bền vững, lãnh đạo huyện Cầu Ngang khuyến khích các địa phương, người nuôi tôm học tập, nhân rộng mô hình nuôi tôm siêu thâm canh lót bạt công nghệ cao điển hình anh Lê Văn Học, xã Thạnh Hòa Sơn và kỹ sư trẻ Trịnh Thị Loan, xã Mỹ Long Nam, nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế nông hộ, địa phương, xây dựng huyện Cầu Ngang trở thành huyện nông thôn mới giàu đẹp trong tương lai.
Đình Cảnh